Chào mừng các bạn đến với - Góc Thương Mại - do các cựu thành viên trường Quốc Gia Thương Mại tại Việt Nam thực hiện

31 tháng 12, 2010

họp mặt breakfast 09/12 saigon


Họp mặt "hoành tráng" thì số một rồi, nhưng hãy tính sau.
Trước mắt, các bạn già họp "lơ thơ" như thế này là chuyện khả thi, khỏi phải lên kế hoạch gì cả. Hú một tiếng là xong ngay. Lơ thơ vì cả tháng mới gặp nhau một lần, mà các bạn vẫn có 1001 lý vo để không đến. Thông cảm thôi vì cuộc sống ở Mítland, nói chung, chẳng hề đơn giản!
Hãy chia vui với chúng tui về mặt tinh thần nhé!
Thu, Liêm, Thành, Thọ và Lý (từ trái sang).


Khật SOT

ảnh cũ




Mình gởi đến các bạn tấm ảnh cũ, hồi học ở QGTM đi thăm các cty, nhà máy.
Nhìn trong ảnh, lớp mình thật đông, ai cũng trẻ đẹp. Nay mỗi người một nơi, có thầy, có bạn đã ra đi..
Bạn nào còn giữ ảnh cũ, gởi cho bạn bè xem.
by Trương Minh Rân (Khóa 18)
--------------------------------------------------

Anh Thọ ơi, gửi lại Anh tấm hình này, mà tôi đã có lần gửi tới Anh, với đầy đủ các bộ mặt thầy trò thân thương khác chụp chúng từ hơn 30 năm nay, mà bây giờ
- Kẻ đi, người ở
- Kẻ còn người mất
Trong số đó, có hình ảnh Anh Dương Văn Chung ở hàng đầu tiên. hiện đang về thăm quê hương, gia đình, bạn bè. Chắc phải phóng to ra hoặc dùng kính lúp coi mới thấy rõ được. Chia sẻ với Anh.
by Đỗ Văn Lý (Khóa 3)
-------------------------------

Trân trọng gửi đến ACE, ảnh lưu niệm chụp chung TM1, TM2 và TM3 tại Sở Nhập Cảng Nha Ngoại Thương Bộ Kinh Tế, 59 Gia Long Saigon vào năm 1960. Ảnh này do Anh HOÀNG GIA BẢY cung cấp và được đăng trong ALBUM của Hội Ái Hữu QGTM.

TỪ TRÁI SANG PHẢI

Hàng đầu:
Bạn thứ nhất : Anh Nguyễn Minh Tân, TM3
Bạn thứ hai : Anh Lê Trung Thu, TM3 (VN)
Bạn thứ ba : Anh Hoàng Gia Bảy, TM3 (USA)
Bạn thứ tư : Anh Phạm Hoàng Đạt, TM2 (VN, quá cố )

Hàng sau :
Bạn thứ nhất : Anh PHAN QUANG CAM, TM1 (USA, quá cố)
Bạn thứ hai : không nhớ tên
Bạn thứ ba : Anh Trác Hữu Thông, TM3
Bạn thứ tư : Anh Huỳnh Văn Tài, TM2, (VN)
Bạn thứ năm : Anh Nguyễn Văn Tị, TM1 (USA)
Bạn thứ sáu : Anh Trần Trung Hợp, TM2, (USA)
và bạn thứ bảy : Anh Dương Thành Phòng, TM2 (USA).
by Dương Thành Phòng (Khóa 2)
-------------------------------------------------

breakfast đầu năm/cuối năm dương lịch




Saigon dạo này hơi mát dịu ban khuya và buổi sáng, đã vào đông mà lị! Để ấm lòng đôi chút cho đỡ nhớ và cũng tiện dịp hẹn nhau đi Khánh Hội thăm Thầy TQ Hiền luôn, sáng nay 28/12 chúng tui 7 bô lão U80 các khoá 1, 2 & 3 (từ trái sang: ĐV Lý, HV Tài, LT Thu, NT Chương, PX Thành, LQ Thọ và NV Liêm ). Một chi tiết tuy nhỏ nhưng cần nói tới là bạn "Tào Lao" Chương hôm nay hoan hỉ "chủ xị" buổi họp.



Rất tiếc là không liên lạc được với Thầy Hiền qua phone trước khi đi (chẳng ai bắt máy), chúng tui đành hẹn nhau lần sau vậy vì Thầy còn ở VN tới sau Tết. Mãi đến trưa, bạn Thu gọi lại Thầy mới biết Thầy đi Đà Lạt mới về tối hôm qua, sáng nay dậy trễ nên không nghe chuông điện thoại.

Khật SOT

15 tháng 11, 2010

tái ngộ tại đất phương nam






- Mày đó phải không Tài?
- Ừ! Tao đây! Mày hả Chung?
- Tao nè!
- Mày mập mạp hơn trước nhiều.

Đó là những câu trao đổi đột ngột của anh Huỳnh Văn Tài, bạn học cũ Khóa 2 trường Quốc Gia Thương Mại Sài Gòn và tôi sau 35 năm trời xa cách mới có dịp gặp lại nhau tại Đất Phương Nam chiều ngày Thứ Hai 01/11/2010.

Nhân chuyến tôi về dự đám cưới đứa cháu, anh Khật Tân Định Lê Quang Thọ, cũng bạn đồng khóa, đứng ra tổ chức cuộc họp mặt bạn bè tại quán ăn nói trên.

Sau anh Tài, các bạn lần lượt đến.

từ trái sang phải :
các anh Dương Văn Chung, Nguyễn Đình Phương, Huỳnh Văn Tài,
Nguyễn Tào Chương và Lê Trung Thu.

Anh Nguyễn Tào Chương (Khóa 2), bạn bè gọi đùa anh là Khật Tào Lao. Chương bây giờ già hơn anh em đồng khóa nhiều, tóc, chân mày, lông mi bạc trắng, răng rụng gần hết nên tiếng nói nghe thều thào, cái miệng anh trông mềm mụp.

Anh Ngô Văn Liêm, bạn bè gọi anh là Thầy Đồ, trước đây tôi và anh thường gọi nhau là anh sui, tóc cũng bạc nhiều, nhưng gương tướng không khác xưa, vẫn còn khỏe mạnh, mặc dầu anh túc trực ngày đêm phụng dưỡng thân mẫu 96 tuổi, đang bệnh nằm một chỗ.

Tiếp theo là hai bạn Khóa 3, Đỗ Văn Lý và Lê Trung Thu đến. Bạn Hà Văn Phủ bận đi Long An dự đám tang của người anh ruột, không đến họp mặt được. Lúc còn đang học tại trường Quốc Gia Thương Mại, anh em gọi Đỗ Văn Lý là Lý Mù, vì anh mang kiếng cận, để phân biệt với Trần Hữu Lý là Lý Ù. Anh Lê Trung Thu có da có thịt như ngày nào.

Chị Nguyễn Thị Mãnh (Khóa 1) vẫn mảnh mai, vui vẻ như lúc còn đi học.


Bà Phán Nguyễn Kim Lân (Khóa 2) tóc bạc nhiều trông rất đẹp lão. Chị là chị ruột của C130 Nguyễn Đình Phương (Khóa 2). Anh Phương trước 30/04/1975 là phi công lái C130. Trước ốm (gầy) cao, nay thật mạnh khỏe, vạm vỡ, bên cạnh anh là chị Phương rất vui tánh.

Ô kìa ! Từ xa một bậc tiền bối nào tóc dài, tuổi hàng bảy bó, đang cùng người vợ trẻ đẹp tiến vào. Có bạn nhìn ra gọi lớn : "Anh Phan Xuân Thành khóa 1. Già mà gân đó!".

Anh Trần Hữu Bình (Khóa 18) phụ trách blog "Góc Thương mại", bắc nhịp cầu thông cảm giữa anh chị em Quốc Gia Thương Mại. Có lẽ anh là cựu sinh viên trẻ nhất trong số bạn bè có mặt hôm nay. Anh chụp rất nhiều hình cuộc họp mặt để phổ biến cho bạn bè.

Anh Lê Quang Thọ vẫn trắng trẻo, tròn trịa như ngày nào làm việc chung với tôi ở Công ty SHELL, số 15 đại lộ Thống Nhứt Sài Gòn, hèn gì bạn bè vẫn gọi anh là Sữa Ông Thọ. Chị Thọ vẫn đẹp như chúng tôi từng thấy lúc anh đưa chị bằng xe Vespa thăm vợ chồng tôi nhiều lần tại nhà ở Phú Nhuận, rồi ở đường hàng Keo Nguyễn Lâm - Gia Định. Chị thường mặc những chiếc áo dài màu thanh nhã. Tiễn anh chị ra về, chúng tôi hay nói lén "thật là đẹp đôi".

Sau bao năm xa cách nay gặp lại các bạn cũ, lòng tôi vô cùng vui sướng, đồng thời nhớ lại bao nhiêu kỷ niệm trong thời gian học tại trường Quốc Gia Thương Mại.

Khóa 2 trường Quốc Gia Thương Mại (1960)
[xin click vào hình để xem cho rõ]


Tôi nhớ Thầy Nguyễn Trọng Chiết, Hiệu Trưởng sáng lập trường Quốc Gia Thương Mại. Thầy Hiệu Trưởng kế nhiệm Phan Hữu Tạt vui tánh, thường gọi các nam sinh viên là mấy thằng "khật", Thầy đặt tên tôi là Khật Thất Sơn.

Thầy Nguyễn Ngọc Trúc dạy kế toán, Thầy Nguyễn Xuân Quỳnh cũng dạy kế toán, thường vuốt mũi, vuốt tóc. Thầy Trúc và Thầy Quỳnh đã giới thiệu tôi vào làm kế toán tại Công Ty SHELL.

Thầy Nguyễn Khắc Nhẫn dạy tốc ký, luôn lập đi lập lại các ký hiệu tốc ký " phần tư tròn to, phần tư tròn nhỏ" và cho viết chánh tả tốc ký Chuyện Người A-Niêu (A-Lưu) trong bộ Cổ Học Tinh Hoa.

Tôi nhớ đến Thầy Huỳnh Văn Trọng, Chủ Sự Phòng Tố Tụng Nha Thuế Công Quản, dạy chúng tôi về môn thuế công quản. Giọng nói của Thầy hết sức đặc biệt làm cho anh chị em sinh viên chúng tôi nhớ mãi bài học đầu tiên của Thầy: "Một gói thuốc lé gié tém đồng phẻ chịu thuế công quẻn be đồng be két be xu he". Hồi đó tôi hay bắt chước Thầy Trọng, gọi anh bạn Tài của tôi là "Huỳnh Văn Tè".

Đã hơn nửa thế kỷ qua, những lời giảng và giọng nói của quý Thầy Cô vẫn còn văng vẳng trong đầu tôi với bao nỗi luyến lưu kính mến. Trường Quốc Gia Thương Mại, cụ thể là quý Thầy Cô, đã đào tạo bao nhiêu chuyên viên có khả năng quản trị và thực dụng phục vụ trong lãnh vực công quyền cũng như tư doanh. Sinh viên từ khắp các miền của đất nước tụ hội về trường Quốc Gia Thương Mại học trong ba năm rồi được phân bổ đi phục vụ khắp nơi trong nước và khắp thế giới, ít có cơ hội họp mặt vui vẻ như cuôc tái ngộ tại Đất Phương Nam hôm đó.

Chúng ta cũng không khỏi ngậm ngùi nhớ đến các bạn học cũ đã khuất. Đặc biệt chỉ trong vòng một tuần lễ, chúng ta đã tiễn đưa tới hai bạn : Nguyễn Bá Ân (Khóa 2) và Phạm Thị Tâm (Khóa 2) ra đi. Vô thường sẽ đến với mọi người, cho nên ngày nào có cơ hội, chúng ta tương trợ và họp mặt vui vẻ với nhau phải không các bạn?

Tôi cảm ơn anh Lê Minh Phước và anh Nguyễn Đình Phương đã hỗ trợ tôi thêm phương tiện tổ chức bữa cơm thân mật vừa qua, cảm ơn anh Lê Quang Thọ, anh Trần Hữu Bình, anh Dương Thành Phòng phổ biến tin tức, hình ảnh cuộc họp mặt.

Hẹn gặp lại một ngày không xa.


Dương Văn Chung
Tháng 11-2010

3 tháng 11, 2010

vui ơi là vui !!!




Buổi họp mặt tối 01-11-2010 tại quán ĐẤT PHƯƠNG NAM - số 81 Huỳnh Tịnh Của, Tân Định, Phường 8, Quận Ba - đúng là "hâm nóng" lại trong tiếng cười rộn rã tình bằng hữu Quốc Gia Thương Mại sau 1975, một thời gian dài biền biệt. Thật vậy, đây là lần đầu tiên chúng tôi diện kiến anh chị Dương Văn Chung (K2) trở về từ Úc , anh chị Phan Xuân Thành (K1) và cũng để nói lời chia tay với anh chị Nguyễn Đình Phương + "Lệ Thu" sau những ngày về quê hương chia sẻ vui buồn với các bạn bè quốc nội.

các anh Đỗ Văn Lý - Dương Văn Chung - Ngô Văn Liêm

từ trái sang phải :
các chị Nguyễn Thị Phấn ( phu nhân anh Dương Văn Chung ) -
Sandra Nguyễn ( phu nhân anh Nguyễn Đình Phương ) - Kim Lân

từ trái sang phải
hàng đứng : các anh Lê Quang Thọ - Dương Văn Chung
hàng ngồi : anh chị Phan Xuân Thành (K1)

anh chị Nguyễn Đình Phương


Buổi họp mặt kéo dài từ 6:30 pm đến 9:30 pm, có mặt 16 anh chị em gồm:
  • Khóa 1 : chị Lê Thị Mãnh, anh chị Phan Xuân Thành.
  • Khóa 2 : anh chị Dương văn Chung, anh chị Nguyễn Đình Phương, chị Kim Lân, các anh Ngô Văn Liêm, Huỳnh Văn Tài, Nguyễn Tào Chương và vợ chồng tôi (Lê Quang Thọ).
  • Khóa 3 : các anh Đỗ Văn Lý và Lê Trung Thu.
  • Khóa 18 : em Trần Hữu Bình
  • anh Trương Ngọc Uyển bận và bệnh, anh Hà Văn Phủ đang đi Long An không đến dự được.

từ trái sang phải
các anh Dương Văn Chung - Nguyễn Đình Phương - Ngô Văn Liêm (đứng)
- chị Kim Lân - anh Huỳnh Văn Tài

từ trái sang phải
hàng đứng : các anh Chung - Phương Voi - Lý
hàng ngồi : các chị Mãnh - Phấn - Lan (Cái Mơn) tóc cắt à la garconne - Kim Lân - Sandra

bên trái từ gần đến xa :
các anh Chung - Phương - Tài - Chương - Thu
bên phải từ xa đến gần :
các chị Phấn ( phu nhân anh Chung ) - Sandra ( phu nhân anh Phương ) - Kim Lân

các anh Ngô Văn Liêm - Huỳnh Văn Tài - Nguyễn Tào Chương - Lê Trung Thu

"Đi chợ" có chị Kim Lân và bà xã tôi. Theo ý kiến chung thì thức ăn tại đây khá ngon, giá cả lại "mềm". Bầu không khí vui tươi, cười đùa không ngớt nhờ các "vua nổ" Phương Voi, Lý và cả Thành nữa. Em Bình xác nhận là em không hề cảm thấy lạc lõng giữa các "bậc đàn anh và đàn chị". Tuy là "chủ xị" , anh chị Dương Văn Chung cũng không lẻ loi vì có 02 bạn đã rất chu đáo, đã rất có lòng : trước khi thanh toán hóa đơn Đất Phương Nam, tôi đã trao lại anh Chung 50 USD của bạn Lê Minh Phước và 500.000đ của bạn Nguyễn Đình Phương . Hai bạn đã có nhã ý san sẻ gánh nặng, tôi hết sức xúc động trước hành động này của 02 bạn. Mong tình bạn giữa chúng ta luôn bền vững, không phải vì tiền bạc mà vì tấm lòng của các bạn. Xin cảm ơn tất cả !

Anh chị Nguyễn Đình Phương sẽ lên đường về Mỹ ngày 03/11 (cùng với chị Kim Lân), anh chị Dương Văn Chung sẽ đi tour Miền Trung cùng ngày và sẽ rời VN giữa tháng này. Xin chúc 05 bạn thượng lộ bình an và hẹn gặp nhau lần tới !

Ảnh kỷ niệm


Lê Quang Thọ

Tháng 11 - 2010

nguồn : hình ảnh từ máy anh Nguyễn Đình Phương do Ms. Lan Chi chuyển và như thường lệ Mr. Dương Thành Phòng chú giải.

28 tháng 10, 2010

một thời để nhớ - đỗ văn lý


Tối 27-10-2010, tại quán cà phê ... Thời @ số 21/3 Lý Chính Thắng, Phường 8, Quận 3, cùng với hai niên trưởng Lê Quang Thọ (K2) và Đỗ Văn Lý (K3), các đàn em K18 gồm Trần Hoàng Dũng, Trần Hữu Bình, Lê Văn Lăng và Lang Tấn Phát đã có một buổi hàn huyên ấm cúng dưới cơn mưa cuối tháng 10 như trút nước. Cơn mưa cũng làm các bạn Bửu Ân, Phạm Công Minh đành lỗi hẹn.

Từ trái qua phải : các anh Trần Hoàng Dũng (K18) - Trần Hữu Bình (K18) -
Lê Quang Thọ (K2) - Lê Văn Lăng (K18) - Đỗ Văn Lý (K3)

Trần Hữu Bình - Lang Tấn Phát ( đều K18)

Anh Lê Quang Thọ (K2) và Lê Văn Lăng (K18)

Lê Văn Lăng (K18) và anh Đỗ Văn Lý (K3)

Trần Hoàng Dũng và Trần Hữu Bình (đều K18)

Anh Đỗ Văn Lý tường thuật lại chuyến đi dự Đại Hội Thương Mại 2010 tại Washington D.C., cho anh em xem các bức hình chụp anh đi thăm các địa điểm nổi tiếng trong thời gian ở tại đây từ chiếc cellphone Blackberry của anh. Những kỷ niệm thời sinh viên, những hẹn hò, những dự tính hứa hẹn tình đồng môn Quốc Gia Thương Mại luôn ấm mãi.


Tháng 10-2010
bên quán cà phê dưới trời mưa sàigòn
đỗ văn lý

20 tháng 10, 2010

thầy Nguyễn Trọng Chiết và Anh Chị Nguyễn Đình Phương (phần II)


Hà Văn Phủ (K3) - chị Đỗ Văn Lý (dâu K3) - chị Lê Thị Mãnh (K1) - chị Nguyễn Kim Lân (K2)

Ngô Văn Liêm - GS Nguyễn Trọng Chiết - Huỳnh Văn Tài -
Nguyễn Tào Chương - Trương Ngọc Uyển - Hà Văn Phủ (đứng)

chị Nguyễn Kim Lân - chị Sandra Nguyễn và anh Nguyễn Đình Phương

Lê Quang Thọ - Lê Trung Thu (K3) - Đỗ Văn Lý (K3)

Hà Văn Phủ - GS Nguyễn Trọng Chiết - Đỗ Văn Lý -
Huỳnh Văn Tài - Nguyễn Tào Chương - Trương Ngọc Uyển

các chị Đỗ Văn Lý - Lê Thị Mãnh - Nguyễn Kim Lân

GS Nguyễn Trọng Chiết và anh Nguyễn Đình Phương

Tiểu gia đình TM2 và các bạn đồng môn thân hữu
chụp ảnh với GS Nguyễn Trọng Chiết trước khi chia tay
(cả thảy 14 người)

cùng một kiểu ảnh, nhưng anh Ngô Văn Liêm ra làm phó nhòm

anh Ngô Văn Liêm chụp thêm 1 kiểu nữa cho chắc ăn
Xin lưu ý quý bạn : thầy Chiết mặc quần ngắn 3/4 vì sợ vấp ngã,
và đi phải chống gậy, nhưng quan sát kỹ Thầy vẫn còn thời trang lắm.
Năm nay Thầy được 89 tuổi.

anh Đỗ Văn Lý cùng GS Nguyễn Trọng Chiết đứng cạnh chiếc taxi chụp ảnh làm kỷ niệm.
Lý do : thầy Chiết không thể đi xe ôm đến quán Cây Tre vì sợ té ngã.

Anh Phương ( Voi = elephant ) có hội ý với anh Đỗ văn Lý là đi xe gắn máy đến nhà Thầy, để xe ở đó. Cả 2 vợ chồng cùng rước Thầy đến quán ăn bằng taxi và sẽ đưa Thầy về nhà khi tan tiệc.
Mọi chi phí sẽ do Phương Voi gánh chịu.

Đã nói thì DXP nói luôn : nhân bữa tiệc anh Phương Voi có biếu thầy Chiết 2 triệu VND và chiếc đồng hồ đeo tay hiệu SEIKO cho Thầy xem giờ.



Thành thật cảm ơn quý bạn đã kiên nhẫn theo dõi hai tường trình này.
Thân mến,
DXP


Tháng 10 - 2010

nguồn : Lan Chi - con gái chị Nguyễn Kim Lân.
Xin trân trọng cảm ơn anh Dương Thành Phòng đã cung cấp những hình ảnh này và là tác giả của các giải thích, cước chú kèm theo.

thầy Nguyễn Trọng Chiết và Anh Chị Nguyễn Đình Phương (phần I)

Anh Chị Nguyễn Đình Phương (TM2) về thăm Việt Nam, có nhã ý mở một bữa tiệc nho nhỏ để khoản đãi các bạn TM2 và thân hữu, trong đó có sự hiện diện danh dự của GS NGUYỄN TRỌNG CHIẾT, Giám đốc sáng lập đầu tiên của trường Quốc Gia Thương mại (1956).
Địa điểm họp mặt nói trên là Quán CÂY TRE, 37 Lê Quí Đôn, HCM City.
Ngày giờ: chiều 19 Oct. 2010.
Sau đây là một số hình ảnh về buổi họp mặt này


Huỳnh Văn Tài - Nguyễn Tào Chương - Trương Ngọc Uyển

Huỳnh Văn Tài - Đỗ Văn Lý (K.3) - thầy Nguyễn Trọng Chiết (Giám đốc QGTM từ 1956)
Lê Quang Thọ - Nguyễn Tào Chương - Trương Ngọc Uyển

Lê Trung Thu K3 (người đứng quay lưng) - Lê Quang Thọ - Nguyễn Tào Chương
Lê Thị Mãnh K1 - Trương Ngọc Uyển

GS. Nguyễn Trọng Chiết - Lê Quang Thọ - Nguyễn Tào Chương
Lê Thị Mãnh - Nguyễn Kim Lân - Trương Ngọc Uyển

Huỳnh Văn Tài - Hà Văn Phủ (K3) - Lê Trung Thu (K3)
và GS. Nguyễn Trọng Chiết

Chị Đỗ Văn Lý (dâu K3) - Đỗ Văn Lý (K3) - GS. Nguyễn Trọng Chiết
Ngô Văn Liêm - Huỳnh Văn Tài - Lê Trung Thu (K3)

Bên trái từ gần ra xa :
Ngô Văn Liêm - GS. Nguyễn Trọng Chiết - Hà Văn Phủ (đứng)
Huỳnh Văn Tài - Nguyễn Tào Chương - Trương Ngọc Uyển

Bên phải từ xa đến gần :
Chị Đỗ Văn Lý - Chị Lê Thị Mãnh - Chị Nguyễn Kim Lân
Chị Sandra Nguyễn (phu nhân của anh Nguyễn Đình Phương) - Nguyễn Đình Phương
Lê Quang Thọ - Lê Trung Thu
(phó nhòm : anh Đỗ Văn Lý)

các chị : Đỗ Văn Lý - Lê Thị Mãnh - Nguyễn Kim Lân - Sandra Nguyễn
và anh Nguyễn Đình Phương

GS.Nguyễn Trọng Chiết - Đỗ Văn Lý - Huỳnh Văn Tài -
Nguyễn Tào Chương - Trương Ngọc Uyển

từ trái sang phải :
Chị Đỗ Văn Lý - Chị Lê Thị Mãnh - Chị Nguyễn Kim Lân
Chị Sandra Nguyễn (phu nhân của anh Nguyễn Đình Phương) - Nguyễn Đình Phương
Lê Quang Thọ - Lê Trung Thu

Ngô Văn Liêm - GS. Nguyễn Trọng Chiết - Hà Văn Phủ (đứng)
Huỳnh Văn Tài - Nguyễn Tào Chương - Trương Ngọc Uyển


Anh Chị Nguyễn Đình Phương


(Hết phần I)

nguồn : Lan Chi - con gái chị Nguyễn Kim Lân.
Xin trân trọng cảm ơn anh Dương Thành Phòng đã cung cấp những hình ảnh này và là tác giả của các giải thích, cước chú kèm theo.